شيوه هاي درمان سنتي در استان لرستان
چكيده
مقاله حاضر حاصل
پژوهشي ميداني – اسنادي است كه در استان لرستان
،پيرامون طب سنتي و ريشه هاي اساطيري آن صورت گرفته است. با در نظر گرفتن
اين اصل كه اساطير باور هاي كهن مبتني بر اعتقادات دين اند،الزام و فشار عناصر
قدسي بر رويكردهاي فردي و شكل گيري و تداوم صورت هايي از انديشه هاي اسطوره محور
را مي توان در تك تك اجزاء و اعمال باورمندان مشاهده كرد كه گاه اين باورمندان
ريشه هاي ذهني اعمال عيني خود را نمي شناسند. هدف از اين پژوهش
تفكيك روش هاي درمان سنتي بر اساس باورهاي اساطيري است كه در پس آن ها قرار دارد.رويكرد روش شناختي در اين مطالعه انسانشناختي بوده، به اين
معنا كه با استفاده از روش هاي كيفي و ژرفايي و همچنين مطالعات اسنادي ،روش هاي
مختلف درمان در طب سنتي منطقه مورد مطالعه قرار گرفته است. در اين پژوهش بيش
از 30 بيماري و درمان هاي محلي در استان
لرستان با توجه به اطلاعات به دست آمده از درمانگران محلي،دسته بندي و ريشه شناسي
شده است. اين دسته بندي و ريشه شناسي با
توجه به اساطير ايران باستان و كتب مذهبي زرتشتي از جمله اوستا،ونديداد و بندهش
انجام شده است.نتايج پژوهش نشان داد در درجه اول
درمانگران سنتي لرستان به دو دسته تقسيم ميشوند: يك درمانگراني با
وجهه شمنيستي كه توانايي ويژه (بهره) براي درمان بيماري دارند و دو گروهي كه از طريق آموزش به
درمان مي پردازند. در درجه دوم : بيماري ها داراي يك منشاء غير قدسي اند كه از طريق عوامل شر به فرد منتقل مي شوند، يا افراد در
اثر انجام دادن عملي يا انجام ندادن آن دچار بيماري مي شوند.در درجه سوم نيز
نتايج پژوهش نشان داد، شيوه هاي درمان
رايج در اين استان در سه دسته قابل دسته بندي است،يك درمان هايي كه موارد مشابه آن
در اساطير و كتب مذهبي وجود دارد. دو درمان هايي كه
به انديشه ها و باورهاي پيش زرتشتي بر مي گردد. سه درمان هايي كه
جنبه تجربي يا علمي داشته و هيچ مبناي
اساطيري ندارند.
طب سنتي ،درمانگران سنتي ،اساطير زرتشتي ،باورهاي پيش
زرتشتيكليد واژه ها
Normal
0
false
false
false
MicrosoftInternetExplorer4
/*
/*]]>*/
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
طرح مساله
بيماري پديده اي جسمي است كه از دير باز با باورها و
اعتقادات ديني و اسطوره اي در آميخته است.انسان اسطوره باور
براي تبين موقعيت هاي گوناگون ناشناخته،ناگزير هاله اي قدسي پيرامون وقايع كشيده
به آن صورتي فرامادي مي دهد. از آن رو كه علت
واقعي بسياري از بيماري ها ناشناخته بوده ،تبين اسطوره اي با سرعت در بين عوام جاي
باز كرده، حتي در حوزه درمان نيز تاثير آن را تحت تاثير خود قرار داده است. در واقع مساله اصلي دست يافتن به پاسخ اين سوال است كه
چگونه يك بيماري ( در ذهن اسطوره باور ) ايجاد شده و چگونه در مان مي يابد؟ در همين راستا استان
لرستان و خصوصا" شهر خرم آباد مورد بررسي قرار گرفت.
روش
پژوهش
رويكرد انسانشناختي غالب در اين پژوهش ما را واداشت
كه ابتدا وارد زمين تحقيق شويم . بنابريان
ابتدا معروف ترين و سرشناس ترين درمانگران محلي شهر شناسايي شد. در رمحله بعد مصاحبه هاي زمانمند و سازمان يافته طراحي گرديد و پس از مراجعه
به افراد مذكور موضوع مورد كند وكاو قرار گرفت. اين روش هاي
ژرفايي در بخش تحليل به صورت مداقه در متون زرتشتي و طبقه بندي آنها در گروه ها و
دسته هاي مختلف و نهايتا" تحليل
داده ها و در بخش آخر مورد ارزيابي قرار گرفت
Normal
0
false
false
false
MicrosoftInternetExplorer4
/**//*
/*]]>*/
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
در
مانگران
1
در استان لرستان درمانگران از
احترام و اعتبار خاصي برخوردارند.
2
معمولا" هر درمانگر توان رفع يك بيماري يا چند بيماري خاص را دارد. بنابراين براي تمام موارد نمي توان به يك فرد واحد مراجعه
كرد.
3
در مانگران لر به دو دسته تقسيم مي
شوند: الف- درمانگراني كه
داراي بهره اند.
ب- درمانگران تجربي
4
در مانگران داراي بهره، افرادي
ويژه هستند كه براي كسب در آمد درمان نمي كنند . آنها از طرق زير
به اين قدرت در مانگري دست يافته اند:
الف) بچه گرازي را با يك دست خفه كرده اند و در حين خفه كردن كوه
و سنگ و آب و ساير عناصر طبيعي را به شهادت گرفته اند كه اين عمل را به نيت درمان
فلان بيماري خاص انجام مي دهند.
ب) مادرانشان يا مادر بزرگشان صاحب فرزند دو قلو شده است.
ج)در زمان حاملگي فرد به آن بيماري مبتلا شده ، بنابر اين
همان فرزند و فرزندان بعدي توان درمان آن بيماري را خواهند داشت .
د) در اثر ارتباط با پري و تسخير آنها توان درمانگري در فرد
ايجاد مي شود( مربوط به درمانگران مرد)
ه) توارث ؛يعني كسي كه مادرش توان درمان دارد فرزندانش نيز اين
توانايي را خواهند داشت.
9
در مانگران صاحب بهره بيشتر به
درمان بيماري هايي چون باتزبي ، درك ،زردي ،عقرب زدگي و مارگزيدگي مي پردازند.
10
در مانگران گروه دوم از طريق تجربه
و علاقه به درمان اقدام مي كنند اما هرگز به درمان بيماري هايي كه احتياج به داشتن
بهره است نمي كنند.اما فرد بهره دار
ممكن است به صورت تجربي نيز درمان انجام دهد.
بيماري ها
1
منشاء اصلي رخ دادن يك بيماري در
ذهن مردم لرستان از دير باز يك عنصر منفي و مخرب است.
2
كمتر بيماري غير قابل در ماني وجود
دارد حتي برخي از بيماري ها مثل سرطان نيز از نظر درمانگران محلي قابل درمان است.
3
اگر فردي در اثر بيماري بميرد يا
مشكلش حل نشود، درمانگر مورد عتاب قرار نمي گيرد خصوصا" درمانگراني كه داراي بهره هستند.
4
همه بيماري ها منشاء اهريمني دارند
و ممكن است به علت انجام دادن يا انجام ندادن عمل خاصي فرد دچار آن بيماري شود.
شيوه هاي درمان
1
شيوه هاي درمان به طور كلي و با
توجه به نظريه جيمز فريرز در سه دسته قابل تقسيم بندي است:
الف) درمان بر اساس اصل شباهت يا جادوي هوميوپاتيك
ب) درمان بر اساس شباهت يا جادوي مسري
ج) در مان بر مبناي
تجربه و مشاهده
2
در اصل شباهت اين قانون مطرح ميشود
كه بيماري با تقليد از عامل ايجاد كننده يا حتي شباهت نامي قابل درمان است . نمونه:
الف )استفاده از مهره سياه براي از بين بردن شبح سياه رنگ كه در
بختك به سراغ فرد مي آيد.
ب)پوشاندن لباس قرمز به بچه اي دچار سرخك شده است.
ج) خوردن پر سياوشون يا گوشت كلاغ سياه براي درمان سياه سرفه
4
در اصل سرايت ذكر مي شود اگر چيز
هاي در تماس مدام با يكديگر بوده اند ، هر چند اين تماس قطع شود اما مي توان از
كاربرد درماني آن سود برد.نمونه ها:
الف ) ريختن آب دهان فرد داراي بهره در
دهان فردي كه دچار بيماري زردي شده است( درمانگر قبلا" دچار بيماري شده است)
ب). گذاشتن دست بر
موضع درد و انتقال آن به درمانگر و خروج بيماري از بدن بيمار.
ج) در آتش انداختن لباس فرد چشم شور براي رفع چشم زخم يا
پيشگيري از ايجاد بيماري.
5
تجربيات سنتي در درمان كه تقريبا" مي تواند پايه شكلگيري نوعي درمانگري علمي باشد دراين استان
بيشتر از دو نوع فوق رايج بوده است:
الف ) درمان سرماخوردگي
و پايين آوردن تب از طريق جوشانده ها يا مواد غذايي كه باعث كاهش دماي بدن مي شود .
ب) درمان اسهال
ازطريق مواد غذايي مانند دم كرده پوست انار كه موجب يبوست مي شود.
ج) درمان مارگزيدگي از طريق بستن پارچه پيرامون موضع براي
جلوگيري از انتشار سم در بدن يا خوراندن شير به فرد مسموم.
نتيجه گيري
1
درمانگري امري قدسي است . همانگونه كه اولين درمانگران نيز در انديشه اساطيري
ايرانيان افرادي مقدس بوده اند. مثلا" اولين درمانگر ثريت پدر جمشيد بو د كه قدرت درمانگريش را
ازطريق اهوره مزدا دريافت كرد.
2
بين فشردن گياه هوم كه هم جنبه
آئيني داشته و هم جنبه درماني در اساطير ايراني دارد و خفه كردن گراز كه توسط برخي
از درمانگران محلي لرستان انجام مي شود نوعي ارتباط معنايي وجود دارد( در هر دو مورد فرد صاحب نيروي درمانگري مي شود علي الخصوص
كه بين ايزد بهرام و گراز نيز رابطه وجو دارد).
3
منشاء و شكل گيري بيماري ها
همچنانكه دراساطير ايران باستان نيز اشاره شده
از اهريمن سرچشمه گرفته است.در باورهاي لري نيز بيماري صورتي منفي داشته و با يك منشاء شرورانه
در ارتباط مستقيم است. به عبارتي هرچند براي يك
بيماري دلايل خاصي مطرح مي شود اما آن را عملي در حيطه قدرت شيطان مي دانند نه
نيروهاي قدسي با چهره مثبت.
4
برخي از شيوه هاي درماني با نحوه
درمان ذكر شده در متون زرتشتي مطابقت دارد يا بسيار شبيه آن مي باشد . مثل شستشوي زخم با ادار حيوانات
5
برخي از باورهاي مربوط به بيماري
ها يا درمان آنها در متون و اعتقادات زرتشتي قابل پيگيري است مثل اعتقاد به پاك
نگه داشتن عناصر چهارگانه طبيعي و اعتقاد به عدم استفاده از آب در هنگام قاعدگي
براي پرهيز از آلودن آن.
برگرفته از سایت دکتر ناصر فکوهی
منابع
اسديان
خرم آبادي ،محمد و ديگران(1358)"
باور
ها و دانسته ها در لرستان و ايلام "تهران، مركز مردم
شناسي ايران؛
ايزد
پناه، حميد(1381)،"فرهنگ لري" تهران ، اساطير؛
بهار،مهرداد(1385)،" بندهش"،چ سوم،تهران: توس؛
پور
داود ،ابراهيم (1380)،" فرهنگ ايران باستانم"، تهران ،اساطير؛
پور
داود،ابراهيم،( 1381)" گات ها" تهران : اساطير؛
رضي
،هاشم(1385)،"ونديداد " ج اول و
دوم،تهران، بهجت؛
فريزر،جيمز(1384)،" شاخه زرين" ترجمه : كاظم فيروزمند،تهران،آگاه.
این
مقاله در همايش بين المللي طب سنتي و مكمل ،7 الي 9 آبان 1387 در دانشگاه علوم پزشكي مازندران به صورت پوستر ارائه شده است.
دانلود متن کامل مقالهhttp://www.4shared.com/file/80451414/70ad6e47/maghaleh-_sajadpour-last.html?dirPwdVerified=5c3da2d3